Yıllardır aynı işyerinde çalışanlar ayrılmak istediklerinde kıdemini yakmak istemiyor. Fakat 5 farklı yöntemle çalışanlar kıdemini de alarak işten kendi isteğiyle ayrılabilir. İşte detayları...
Bir işyerinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için 1 yıl sigortalı çalışılmış olması gerekiyor. Kıdem tazminatı işverenin sözleşmeyi feshettiği durumlarda ödeniyor. Çalışanlar tarafından durum genelde böyle bilinse de bazı istifa hallerinde de yasal olarak tazminatın ödenmesi gerekiyor. Bununla ilgili ise 5 farklı durum var.
Tazminatın alt limitini asgari ücret belirliyor. Asgari ücret 1 Temmuz itibarıyla yüzde 34’lük ara zamla brüt 13 bin 414 liraya çıkmıştı. Yani en düşük tazminatta bu tutar baz alınıyor. Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor. O da temmuzda 23 bin 489 liraya çıkmıştı.
1-EMEKLİLİK
8 Eylül 1999’dan önce ilk kez sigortalı olup da 15 yıl 3600 gün sigortalılık süresini dolduran yani yaş dışındaki emeklilik şartlarını yerine getiren işçiler, SGK’dan ‘Kıdem tazminatı alabilir’ yazısını temin ederek işverene verip, istifa ederse kıdem tazminatı alabiliyor. Yine bu tarihten önce sigortalı olanlar EYT hakkıyla emekliliği hak ettiğinde kıdemini alabilir.
KADINLAR 58 YAŞINDA
8 Eylül 1999 ila 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanların ise iki farklı emeklilik seçeneği bulunuyor: Birincisi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim. Bu şartı tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşında emekli olur. İkincisi ise 7000 gün prim ödeme süresi. 7000 günü tamamlayan kadınsa 58, erkekse 60 yaşını tamamlamak koşuluyla emekli olabiliyor. Dolayısıyla burada sigortalılık süresi aranmıyor. Yani 19 yıl 5 ay 10 gün prim ödemek yetiyor.
2-EVLİLİK
Kadın işçilerin evlilik nedeniyle işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödeniyor. Bu haktan yararlanılabilmesi için iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması ve feshin gerekçesinin ‘evlilik’ olduğunun açıkça belirtilmesi şart. Hamilelik veya doğum sebebine dayalı işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılıyor. Yani tazminat ödenmiyor.
3-ASKERLİK
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 120’nci maddesi ile 1475 sayılı eski İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan ve kıdem tazminatını düzenleyen 14’üncü maddesine göre, muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılan işçi, kıdem tazminatına hak kazanıyor. Askerlik görevi sebebiyle işçiye sağlanan haklar, bedelli askerlik için de geçerli. Ancak askere gidecek kişiye ihbar tazminatı ödenmez.
4-HAKLI FESİH
İşçisine kötü muamelede bulunan işveren, işçisi işi bıraktığında kıdem tazminatı ödemek zorunda kalır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24’üncü maddesi, işçinin hangi hallerde iş akdini haklı nedenle feshedebileceğini düzenliyor:
1- İşverenin iş sözleşmesi yapıldığı sırada sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış bilgiler ve sözler vermesi.
2- İşverenin işçinin veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söylemesi, davranışlarda bulunması veya işçiye cinsel tacizde bulunması.
3- İşverenin işçiye veya aile üyelerinden birine karşı sataşmada bulunması, gözdağı vermesi, işçiyi veya aile üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirmesi; hapis cezasını gerektiren bir suç işlemesi, işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunması.
4- İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemlerin alınmaması.
5- İşçinin ücretinin eksik ödenmesi, kazancın bordroda eksik gösterilmesi, SGK’ya eksik bildirim.
HASTALIK VE TEHLİKELİ İŞ
İşin, işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlike oluşturması, işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren veya başka bir işçinin bulaşıcı ya da işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması, işçiye iş akdini feshetme hakkı verir.
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıktığında da işçi, iş akdini feshedebilir. Bu durumlarda da yine tazminat hakkı elde edilir. Bunun dışında çalışmakta olduğu işyeri, bir belediye (büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi) sınırını aşacak şekilde taşınırsa, işçi ile işveren arasında var olan hizmet sözleşmesinde aksi yazmıyorsa işçi yeni adrese gitmek zorunda değil ve kıdemini alarak ayrılabilir.
2008 SONRASI KADEMELI PRİM
30 Nisan 2008 sonrası sigortalı çalışmaya başlayanlarda ise prim şartı 4500’den 5400 güne kadar kademeli değişiyor. 30 Nisan 2008 sonrası çalışmaya başlayanlarda ise 25 yıllık sigortalılık süresi aranmayacak. Sadece, işe başladıkları tarihe göre değişen prim günü koşulunu yerine getirip getirmediklerine bakılacak. Sigortalı çalışmaya başlama tarihlerine göre tabi oldukları kademeli artırılan prim gün sayısı şöyle:
SİGORTA BAŞLANGIÇ TARİHİ -- GEREKLİ PRİM
30 Nisan 2008-31 Aralık 2008 4600
1 Ocak-31 Aralık 2009 4700
1 Ocak-31 Aralık 2010 4800
1 Ocak-31 Aralık 2011 4900
1 Ocak-31 Aralık 2012 5000
1 Ocak-31 Aralık 2013 5100
1 Ocak-31 Aralık 2014 5200
1 Ocak-31 Aralık 2015 5300
1 Ocak 2016 ve sonrası 5400