Bayrama sayılı günler kaldı. Bayram Arefesi 1 Mayıs (Emek ve Dayanışma Günü) Pazar günü saat 13.00’ten sonra başlıyor. Ramazan Bayramı’nın ilk günü 2 Mayıs, son günü ise 4 Mayıs olacak. Bu dönemde marketinden fırınına, imalatçısından ihracatçısına kadar birçok sektörde 100 binlerce işçi işbaşı yapmaya devam edecek. Yasalar söz konusu bayram tatili süresince çalışanlara çeşitli haklar sağlıyor.
RIZA ŞARTI ARANIYOR
Bayramlar resmi tatil olarak ilan ediliyor. İş Kanunu’na göre, işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılabilmesi için toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesinde hüküm bulunması gerekiyor. Sözleşmede bu konuda hüküm olmaması halinde ulusal bayram ve tatil günlerinde çalıştırılacak işçiden yazılı izin alınması gerekiyor. Genel tatil gününde işçi kaç saat çalışmış olursa olsun, tam günlük ücrete hak kazanıyor.
TATİLDE OLANA TAM YATAR
Çalışmayan işçiler resmi tatillerde işe gitmeseler de maaşlarını tam alıyor. Resmi tatillerde çalışanlara ise çalışılan her gün için ekstra bir günlük ek ücret (yevmiye) ödenmek zorunda. Çift yevmiye, 3 günlük bayram süresi ile Arefe günü öğleden sonra yapılacak çalışmaları da kapsayacak şekilde hesaplanıyor. Normal şartlarda Ramazan Bayramı için 3.5 günlük süreyi içeriyor. Ancak bu yıl Arefe’nin pazar gününe denk gelmesi hesapları değiştirdi.
AREFE GÜNÜ PAZARA RASTLIYOR
Çalışanın ‘hafta sonu tatili hakkı’, ulusal bayram ve genel tatil günlerinden önce geliyor. Haftalık 45 saati dolduran işçiler 1 gün tatil hakkı kazanıyor. İşçi o gün hiç işe gitmese 1 yevmiye, eğer çalışırsa 2 yevmiye alıyor. Söz konusu tatil günü işçinin hafta sonu tatili sayıldığı için çalışması karşılığında mesaisini yüzde 50 zamlı alıyor. Böylece hafta sonu tatilinde çalışan işçiye 2.5 gün yevmiye ödeniyor. Yani hafta sonu tatili; 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’ne denk gelen pazar ve 3 bayram gününde çalışana toplam 8.5 yevmiye ödenecek. Bu fark Arefe günü olmasından değil hafta sonu izninde çalışma yapılmasından kaynaklanıyor. Hafta sonu pazara denk gelmeyenlere ise 1 Mayıs tatil olmasından dolayı çift yevmiye ödenecek.
ASGARİ ÜCRETLİ İÇİN HESAP
Alınacak ücreti bir örnekle açıklayalım. Asgari ücretli (bu yıl için net 4 bin 253 lira) bir işçiye günlük net 142 lira ödenmesi gerekiyor. İşçi haftasonu tatilini pazar yapıyorsa ve arefe dahil tüm bayram süresince çalıştıysa 8.5 yevmiye alacak. Bunun 4 yevmiyesi zaten asgari ücretin içinde. Dolayısıyla 4.5 yevmiye tutarında yani 639 lira (142x4.5) ilave ödeme yapılacak. Bayramlarda yapılan çalışmaların karşılığının bir sonraki ücret ile birlikte ödenmesi gerekiyor.
TELAFİ ŞEKLİNDE YAPILAMAZ
Bazı işyerlerinde ‘bayramda çalış, izni sonra kullanırsın’ deniyor. Ancak bayramda çalışan işçiye ücret yerine izin verilemez. Bu çalışmanın karşılığı para olarak ödenmek zorunda. İşveren, telafi iznini resmi tatil dışında normal zamanda fazla mesai yapan işçiye önerebilir. Bayram günlerindeki çalışmalar ise fazla mesai olarak kabul edilmez. İşveren bayram çalışmasını izin olarak kullandırsa bile çalışanına çift yevmiye ödemek zorunda. Bayram mesaisi ücretinin ödenmemesi işçiye haklı fesih ile tazminat hakkı doğuruyor. Bu durumda ödenmeyen mesai tutarları faiziyle alınabiliyor.
KIDEM TAZMİNATINA EKLENEN GELİR
Bayram için ödenen harçlık ya da ikramiyeler kıdem tazminatı hesabında da kullanılıyor. Söz konusu ödemeler eğer düzenli olarak her bayramda yapılıyorsa, bu ödenen paralar işçinin toplam kazançlarına dahil ediliyor ve tazminatı artırıyor. Fazla mesai ücreti ise kıdemde dikkate alınmıyor. Burada önemli olan husus bayram ödemesinin bir kez değil sürekli hale gelmiş olması. Yine genel tatil günlerinde alınan ek ücretlerin SGK’ya bildirilmesi gerekiyor. Bu da emeklilik maaşını pozitif etkiliyor.
YOL VE AVANS DURUMU
Bayram dönemlerinde yapılan harcamalar da artıyor. İşveren isterse maaştan mahsup etmek üzere bayram iznine giden işçisine avans verebilir. Öte yandan bayram izniyle birlikte yıllık iznini birleştirenler de bu dönemde uzun bir tatil yapacak. Bu şekilde bayramda çalışmayıp yıllık izne çıkacak çalışanlara da hem yol hem de avans hakkı tanınıyor. Örneğin 14 günlük yıllık izne çıkacak işçiye bu günlerin parası peşin olarak ödenmeli.
4 GÜNE KADAR
Ayrıca işçinin yıllık iznini kullandığı mesafenin uzak olması halinde gidiş ve dönüş için toplam 4 güne kadar yol izni verilebiliyor. İşçinin yıllık ücretli izin sürelerini geçireceği mesafenin uzaklığına göre yol izni 4 günün altında da verilebilir. Bu tamamen işçinin gidiş ve dönüşü hangi sürelerde tamamlayabileceği ile ilgili. İş Kanunu’nda belirtilen 4 günlük süre azami yol izni süresidir. En fazla 4 gün olarak belirlenen yol izni, 1 yıllık dönemde kullanılan toplam yol iznini ifade ediyor. Yani her yıllık izin döneminde artı 4 gün yol izni verilmiyor.