Ya işe iade ya tazminat

Ortada geçerli hiçbir neden yokken işten çıkarılanlar, kıdem ve ihbar gibi tazminatlarını alabiliyor. Ancak, kimse işsiz kalmak istemez. Haksızlığa uğradığını düşünen işçinin hak arama yolları var.

Tabii işçi 'İstenmediğim yerde zorla çalışmam', patron da 'Bu işçiyi istemiyorum' diyebilir. Ama İş Kanunu'nun  sağladığı hakları ve yaptırımları bilmekte fayda var.

Kanun'un 18'inci maddesine göre; 30 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde çalışan ve en az 6 ay kıdemi olan işçiler iş güvencesi kapsamına giriyor. Bu işçilerin işe iade hakkı var.

İş güvencesi kapsamındaki işçiyi işten çıkaran işveren, işten çıkarmayı geçerli bir nedene dayandırmak zorunda. Aksi takdirde işveren, yüklü tazminatlar ödemek zorunda.

 

* Sendikaya üye olmak.

* İşyeri sendika temsilciliği yapmak.

* işveren aleyhine dava açması veya açılmış bir davada şahitlik yapmak.

* Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.

* Kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde (doğum izni gibi) işe gelmemek.

 

İşçi gerçekten haksızlığa uğradığını, işten çıkarmayı gerektirecek bir durumun oluşmadığını düşünüyorsa sözleşmenin feshedildiği tarihten itibaren 1 ay içinde İş Mahkemesi'ne başvurmalı. Bu sürede dava açmayan hakkını kaybediyor. İşten çıkarmanın geçerli nedene dayandığını işveren ispat etmek zorunda. İşçi de başka bir nedenle işten çıkarıldığını iddia ediyorsa bunu ispat etmeli.

 

İşçinin dava açmadan önce delil olabilecek belgeleri olmalı. Hatta gerektiğinde şahit gösterebilecek durumda olamlı. Yasada davanın seri mahkeme usulüne göre 2 ay içinde sonuçlandırılacağı yazıyor. Ayrıca, mahkemenin verdiği kararının temyizi halinde Yargıtay, bir ay içinde kararını açıklıyor. Teorikte 3 ay süreceği belirtilen davaların 6-7 ayda sonuçlandığı söyleniyor.

 

İşe iade kararı çıkarsa işten çıkarma tarihinden dava sonuna kadar geçen 4 aylık sürede işçi çalışmaya devam etmiş sayılıyor. Yani işveren 4 aylık brüt ücret ödüyor. İşçi, mahkeme kararının tebliğinden sonra 10 gün içinde işverene başvurmalı. İşveren 1 ay içinde işe başlatmazsa en az 4, en çok 8 aylık ücreti tazminat olarak ödüyor. Buna mahkeme karar veriyor.

İşveren işe iade kararını uygulamazsa mahkemenin belirlenen iş güvencesi tazminatını ödeyecek. Örneğin; işe iade davası açan, haklı bulunan 4 yıllık işçiye 2 aylık ücret kadar ihbar, 4 aylık kıdem tazminatı, mahkeme sürerken işçinin çalışmamış sayılacağı 4 aylık ücret ile mahkemenin kararına göre 4-8 aylık ücret işçiye ödenecek. Bu, en az 14 aylık ücret demek.

 

İşçiye ihbar ve kıdem tazminatı ödenmemiş ise işe başlatılmama tarihi esas alınarak hesaplanan tazminatların ödenmesi gerekiyor. İşçi işten çıkarılırken kıdem tazminatı ödenmişse işe iade kararı sonrası kararın uygulanmadığı tarih esas alınarak yeniden kıdem tazminatı hesaplanacak.