İstanbul, İzmir, Ankara neden referandumda hayır dedi?

Türkiye dün tarihi bir oylama yaptı ve hükümet sistemi değişikliğine 'Evet' dedi. Seçim sonuçları açıklanırken gözler 3 büyük il olan İstanbul, İzmir ve Ankara'daydı. 

Hürriyet'ten Celal Korkut İstanbul'da yaşanan düşüşü analiz etti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım'ın İstanbul için yaptığı mitinglerin istenilen sonuca ulaştıramadığını belirtti. 

1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 48.72 oy alan AK Parti ile 8.59 oy alan MHP’nin oluşturduğu ‘evet’ bloğunda referandum matematiği İstanbul’da şaştı. Evet oyları yüzde 50’nin üzerine çıkamadı. İstanbul’da yüzde 50’nin üzerine çıkan ‘hayır’ oylarının temsilcileri, 1 Kasım 2015 seçimlerinde (CHP yüzde 30.44, HDP ise yüzde 10.55) oyların yüzde 40.99’unu toplamıştı. AK Parti geçen seçimlerde en yüksek oy aldığı Sultanbeyli, Sultangazi ve Esenler’de oy kaybı yaşadı.

Hayır oylarının en yüksek çıktığı ilçe Beşiktaş oldu. Geçen seçimlerde CHP + HDP’nin yüzde 73.78 oranında oy aldığı Beşiktaş’ta hayır oyları yüzde 83’ü geçti. Beşiktaş’ı yüzde 80.2 ile Kadıköy, yüzde 77.42 ile Bakırköy izledi. 

AK Parti 1 Kasım 2015’de Sultanbeyli’de yüzde 66.93 ile en yüksek oyu almıştı. MHP ise yüzde 5.24 (AK Parti + MHP toplamda 72.76) oya ulaşmıştı. Sultanbeyli’de evet oyları bu kez yüzde 70.48’de kaldı. Sultanbeyli’den son seçimde yüzde 24.57 oy çıkaran CHP + HDP ise hayır oylarını yüzde 29.5’a yükseltti.

Esenler’de AK Parti yüzde 65.4, MHP yüzde 7.63 (toplamda yüzde 73) oy almışlardı. Referandumda iki parti toplam 66.4’de kaldı. 1 Kasım’da yüzde 24.47 oy alan CHP + HDP ise 16 Nisan’da yüzde 33.57’ye ulaştı.

AK Parti’nin 1 Kasım seçiminde İstanbul’da yüzde 60.58 ile en yüksek oy çıkardığı 3’üncü ilçe olan Sultangazi’de MHP ile toplam 65.82 olan oyları, referandumda yüzde 61.61’de kaldı. CHP ve HDP’nin yüzde 31.98 olan oy oranı yüzde 38.98’e yükseldi.

AK Parti’nin kalelerinden biri olan Fatih’te ‘evet’çiler yüzde 51.4 ile ucu ucuna önde bitirdi. Eyüp’te tam tersi oldu ve yüzde 51.4 ile ‘hayır’cılar öndeydi. Dikkat çeken bir diğer sonuç da Üsküdar’dan geldi. 1 Kasım seçiminde yüzde 57.47 olan AK Parti + MHP oyları, referandumda yüzde 46.8’le hayır cephesinin gerisinde kaldı. Oy kaybı yüzde 10’u aştı.

 

Başkent de referanduma yüzde 51 ile 'Hayır' dedi. Hande Fırat'ın analizine göre, araştırmalar eğitim arttıkça iktidara yönelik eleştirilerin de arttığını gösterdi. CHP’nin kalesi olan Çankaya’da yüzde 78.2 gibi bir oranla seçmen hayır yönünde oy kullandı. Başkentte seçmen sayısının en yoğun olduğu Çankaya’daki farka, yine CHP’li belediye tarafından yönetilen Yenimahalle İlçesindeki yüzde 57.5’lik hayır eklenince Başkent’teki tablo değişti. 25 ilçesi bulunan başkentte ikisi AK Partili, biri MHP’li belediye başkanları tarafından yönetilen Etimesgut (MHP ), Mamak (AK Parti) ve Elmadağ da (AK Parti ) hayır oranlarının yüksek olduğu yerlerdi.  

Genel tabloda ise, 25 ilçenin yalnızca 5’inde hayır oylarının önde çıkmasına rağmen Türkiye’deki fotoğrafın aksine başkentin tercihi ‘hayır’ oldu. Seçimden bir gün önce Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in yüzde 58 olarak açıkladığı ‘evet’ oyları beklenenin neredeyse yüzde 10 altında kaldı. AK Parti geçmiş seçimlerde olduğu gibi dış ilçelerden yüksek oy aldı. Çamlıdere yüzde 84, Akyurt yüzde 79, Pursaklar yüzde 76 ‘evet’ dedi ve aradaki farkın daha da fazla açılmasını engelledi. 

1 Kasım 2016 seçim sonuçlarına bakınca Ankara’da AK Parti’nin yüzde 48.98, MHP’nin yüzde 14.01 oy oranı vardı. Evet bloğu başkentte yüzde 63’ü oluşturuyordu. Bu oran referanduma yansımadı. AK Parti’den yapılan ilk değerlendirmede 1 Kasım seçimlerine göre arada oluşan yüzde 14’lük kaybın ana gerekçeleri olarak bunun bir sistem değişikliği olarak görülmesi, eğitim seviyesi ve kentlileşme oranı ile de ‘hayır’ arasında ters orantı olması gösteriliyor. 

Başbakan Binali Yıldırım'ın özellikle çalışmalarında ağırlık verdiği İzmir de değişikliğe sıcak bakmadı. İzmir’de 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 42.38 olan evet cephesi, anayasa referandumunda yüzde 11.14 kayıpla yüzde 31.24’e gerilirken; yüzde 55.40 olan hayır cephesi ise oylarını yüzde 13.36 artırarak 68.76’ya yükseltti. Deniz Sipahi'ye göre, 'Evet' oylarının beklentilerin altında kalmasında MHP seçmeninin yeterli desteği sandığa yansıtamamasının da etkisi oldu.

Konak’ta yüzde 62.4 olan 'Hayır' cephesi oyları 72.61’e çıkarken; 'Evet' cephesi oyları yüzde 35.5’ten yüzde 27.39’a geriledi. Karşıyaka’da oylarını yüzde 10.1 artıran 'Hayır' cephesi yüzde 73’ten yüzde 83.10’a yükseldi; 'Evet' cephesinin ise yüzde 25 olan oyu 16.90’a geriledi. Balçova’da 'Hayır' bloğu oyları ise yüzde 66’dan 78.51’e yükselirken; 32.1 olan 'Evet' cephesi oyları 21.49’a indi. Buca’da ise yüzde 51 olan 'Hayır' cephesi oyları 15.09 artarak 66.09 oldu; evet cephesi ise 46.8’den 33.91’e geriledi. Bornova’da hayır cephesi oylarını yüzde 54.1’den yüzde 68.41’e yükseltti; 'Evet' cephesi ise yüzde 11.41 azalışla 43’ten 31.59’a geriledi. 

İzmir’de AK Parti ve MHP’nin önemli ilçelerinden Bergama’da ise 1 Kasım 2015 seçimlerinde yüzde 46.1 oy alan 'Hayır' cephesi bu kez 59.44’e ulaştı; 'Evet' cephesinin ise 51.1 olan oyları 40.56’ya düştü. Beydağ’da ise yüzde 49.8 olan 'Hayır' cephesi oyları yüzde 18.63 artarak 68.43’e ulaştı; 'Evet' cephesi oyları ise 44.8’den 31.57’ye indi. Kiraz’da oylarını yüzde 18.81 artırmayı başaran 'Hayır' bloğunun oy oranı yüzde 35.2’den 54.01’e çıktı; 'Evet' cephesi ise 14.11 kayıpla 60.1’den 45.99’a düştü. Ödemiş’te yüzde 45.1’lik olan 'Hayır' cephesi oyları yüzde 60.64’e yükseldi; yüzde 52 olan 'Evet' bloğu oyları ise yüzde 39.36’da kaldı.