Onur Özdamar 2008 yılında bir bankada gişe görevlisi olarak çalışmaya başladı. Banka tarafından imzalatılan sözleşmede fazla mesaiye ilişkin şu madde yer alıyordu:
Çalışan, İşverence gerekli görüldüğü takdirde yasal sınırlar içinde fazla çalışma yapmayı kabul ve taahhüt eder. Bu fazla çalışmalara ilişkin ücret Çalışanın asıl ücretinin içerisindedir.
Onur Özdamar 7 yılın sonunda 2015’te işten kovuldu. İşyerinde güven ve huzuru bozacak, maddi zarara yol açacak fiillerde bulunduğu gerekçe gösterildi.
İşveren 18.977,13 TL kıdem tazminatını, 4.020,56 TL ihbar tazminatı ile 1.035,77 TL ücrete dönüşen yıllık izin alacağını başvurucuya 1/6/2015 tarihinde ödedi.
Özdamar İş Mahkemesi’nde dava açtı. Kıdem, ihbar ve yıllık izin alacaklarının eksik yattığını, fazla mesaisinin hiç ödenmediğini belirtti. İşveren cevap dilekçesinde eksik ödeme iddiasını inkar etti. Fazla çalışmasının da bulunmadığını ifade etti.
Mahkemede dinlenen iki eski çalışan akşamları 20.00-20.30’a kadar fazla mesai yaptığını beyan etti.
İŞVEREN KIDEMİ, İHBARI EKSİK HESAPLAMIŞ
Mahkemenin atadığı bilirkişi tarafından hazırlanan raporda çalışana 619,98 TL kıdem tazminatının, 319,06 TL ihbar tazminatının ve 50,01 TL yıllık izin ücretinin eksik ödendiği tespit edildi.
FAZLA MESAİ YAPTIĞI TESPİT EDİLDİ
Raporda ayrıca çalışanın haftada beş saat olmak üzere yılda 260 saat fazla mesai yaptığı saptaması yapıldı.
Aynı bilirkişi ek raporunda, çalışana ödenmesi gereken fazla çalışma ücreti -yüzde otuz hakkaniyet indirimi yapıldıktan sonra- 5.867,93 TL olarak hesaplandı.
MAHKEME ÇALIŞANI HAKLI BULDU
Mahkeme davayı kabul etti. Kararın gerekçesinde, fazla çalışma yaptırmak için işveren tarafından işçiden her yıl başında onay alınması gerektiği ifade edildi.
Başvurucunun sözleşmeyle rıza gösterdiği fazla çalışmanın sadece ilk yıl geçerli olduğuna işaret eden İş Mahkemesi, işverenin devam eden yıllarda başvurucudan onay aldığını ispatlayamadığı sonucuna ulaştı.
İşveren karara karşı istinaf yoluna gitti. Adana Bölge Adliyesi istinaf istemini kabul etti. Mahkemenin hükmettiği kıdem ve ihbar tazminatlarını azalttı. Fazla mesai yönünde ise davayı kesin olarak reddetti.
Gerekçesinde tartışmalı olan hususun fazla çalışma onayının her yıl çalışandan alınmasının gerekip gerekmediği olduğunu kaydetti.
Onur Özdamar, bu kararın ardından dosyayı Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı ve bireysel başvuruda bulundu.
“BÖLGE MAHKEMESİNİN AĞIR HATASI”
Yüksek Mahkeme yaptığı incelemede şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
İşçinin fazladan çalıştırılmasının kanuna uygun olmadığı hâllerde önceden verilmiş rızanın varlığından hareketle fazla çalışma ücretinden feragat edildiği çıkarımı yapılamaz.
Başvurucunun ücret talep etmeksizin fazla çalışmaya rıza gösterdiği kabul edilse bile bu rızanın emredici hükümlere aykırı olarak gerçekleştirilen fazla çalışmayı da kapsadığı söylenemez.
Bölge Adliye Mahkemesi kararındaki yaklaşım başvurucunun fazla çalıştırıldığı dönemde yürürlükte olan mevzuata göre onay şartının bulunduğunu gözardı etmektedir.
25/8/2017 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat fazla çalışma için iş sözleşmesi imzalanırken verilen onayı yeterli görmekte ise de geçmişte her yılın başında onay alınmadan gerçekleştirilen fazla çalışmaları hukuki hâle getirmemektedir.
Bölge Adliye Mahkemesinin ağır hata teşkil eden bu değerlendirmesi başvurucunun ölçüsüz bir külfete maruz bırakılmasına ve işveren ile işçinin menfaatleri arasında ciddi bir dengesizliğin oluşmasına yol açmış, bu nedenle devletin Anayasa’nın 35. maddesinin öngördüğü pozitif yükümlülüklerin ihlal edilmesi sonucunu doğurmuştur.
HÜKÜM: FAZLA MESAİNİN ÖDENMESİNE
Açıklanan gerekçelerle;
Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Mersin 2. İş Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,
Oybirliğiyle karar verildi.