1919’da ordumuz dağıtılmış, ülke işgal edilmiş, padişah işgalcilerin buyruğuna girmişti. O yıl Samsun’a bir gemi yanaştı. İçinden inen mavi gözlü dev, milleti esaretten kurtaracak tarihi süreci başlattı
19 Mayıs 1919… Türkiye Cumhuriye- ti’nin kuruluşunun kıvılcımını ateşleyen tarihtir… Toprakları düşman kuvvetlerince işgal edilen ülkeyi kurtaracak mücadelenin başlangıç tarihidir… Türk halkına bağımsızlığı, çağdaşlığı ve demokrasiyi getiren Atatürk’ün gençliğe armağan ettiği ve 1938′den beri “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kutlanan 19 Mayıs’ın adımları şöyle atıldı:
“O GÜN BENİM DOĞUM GÜNÜM” DEDİ
“Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettişliği’ne getirildi. Anadolu coğrafyasının doğusuna emir verebilecek rütbeye ulaştı. 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan kendisini Anadolu’ya ulaştıracak Bandırma Vapuru’na bindi. 19 Mayıs 1919 günü de Samsun’a ayak bastı. Bu kurtuluşun da ilk adımı oldu. Mustafa Kemal’in Samsun’a gelişiyle milli mücadele başladı.”
19 Mayıs’ın önemini ‘O gün benim doğum günüm’ sözleriyle anlatan Atatürk, Samsun’a çıkışını Nutuk’ta şu şekilde anlatmıştır: “1919 yılı Mayıs’ının 19′uncu günü Samsun’a çıktım. Genel durum ve manzara: Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durum, Dünya Savaşı’nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları boyunca, millet yorgun ve fakir bir halde. Milleti ve memleketi Dünya Savaşı’na sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar. Saltanat ve hilafet makamında bulunan Vahdettin, soysuzlaşmış, tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği alçakça tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa’nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak.
Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta. İtilaf devletleri, ateşkes antlaşmasının hükümlerine uymaya lüzum görmüyor. İtilaf donanmaları ve askerleri İstanbul’da, Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Merzifon ve Samsun’da İngiliz askerleri bulunuyor. 15 Mayıs 1919′da itilaf devletlerinin uygun görmesiyle Yunan Ordusu İzmir’e çıkartılıyor. Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını gerçekleştirmeye, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı.”
Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta. İtilaf devletleri, ateşkes antlaşmasının hükümlerine uymaya lüzum görmüyor. İtilaf donanmaları ve askerleri İstanbul’da, Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Merzifon ve Samsun’da İngiliz askerleri bulunuyor. 15 Mayıs 1919′da itilaf devletlerinin uygun görmesiyle Yunan Ordusu İzmir’e çıkartılıyor. Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını gerçekleştirmeye, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı.”