Semt pazarında zehir satılıyor

Akdeniz Üniversitesi Gıda Güvenliği ve Tarımsal Araştırmalar Merkezi'nce yapılan araştırma kapsamında 2014 yılında semt pazarlarından tesadüfi olarak toplanan domates, kabak ve portakal gibi çok tüketilen kimi ürünlerde yapılan analiz sonuçları uzmanları dehşete düşürdü. Analiz sonuçlarına göre sebze ve meyvelerdeki tarımsal ilaç kalıntısı oranı yüzde 25 olarak saptanınca, Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Tarım Ekonomisi Bölümü Öğr. Üy. Prof. Dr. Tayfun Özkaya, bir kampanya başlatarak Tarım Bakanlığı'nı göreve çağırarak, Belediyelerin hallerde laboratuvar kurmasını talep etti.

Yerel tohum, geleneksel tarım ve ekolojik köy pazarları kurulması konusunda önemli çabaları bulunan Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Tarım Ekonomisi Bölümü Öğr. Üy. Prof. Dr. Tayfun Özkaya, sebze ve meyvelerdeki tarımsal ilaç (pestisit) kalıntısı oranları halk sağlığını tehdit etmeye başlayınca bir kampanya başlatarak büyükşehir belediyelerinin hallerde laboratuvar kurmasını talep etti. Ekolojik bir tarım için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile belediyelerin atması gereken kimi adımlar olduğunu dile getiren Özkaya'nın, www.change.org sitesinde başlattığı imza kampanyası çeşitli il ve ilçelerdeki ilgili gruplarca da destek görüyor.

Kampanya için ayrıca Akdeniz Üniversitesi Gıda Güvenliği ve Tarımsal Araştırmalar Merkezi Öğr. Üy. Yard. Doç. Dr. Bülent Şık, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı öğretim üyeleri, Prof. Dr. Ali Osman Karababa, Doç. Dr. Işıl Ergin ve Yard. Doç. Dr. Hür Hassoy'un yanısıra Prof. Dr. Tayfun Özkaya'nın konuyla ilgili görüşlerini içeren bir de kısa video hazırlandı.

Temel gıda fiyatlarının arttığı, artan fiyatların üreticiye yansımadığı ortamda Akdeniz Üniversitesi Gıda Güvenliği ve Tarımsal Araştırmalar Merkezi tarafından yapılan araştırmanın, tükettiğimiz gıdaların bedelini sadece paramızla değil sağlığımızla da ödediğimizi gösterdiğine işaret eden Prof. Dr. Tayfun Özkaya, kampanyayla ilgili hazırladığı metinde şu ifadelere yer verdi:

"Araştırma sonuçlarına göre 2014 yılında semt pazarlarından tesadüfi olarak toplanan ve en çok tüketilen domates, kabak, portakal gibi değişik sebze ve meyvelerden alınan örnekler laboratuvarlarda pestisit (tarımsal ilaç) analizine tabi tutulmuş ve maksimum kalıntı limitlerini aşan gıdaların oranı yüzde 25 olarak bulunmuştur. Bu limitleri (pestisit düzeylerini) aşan gıdalar resmi kuruluşlarca da tüketilemez kabul edilmektedir. Ayrıca araştırmada analiz edilen örneklerin yüzde 85’inde birden çok pestisit kalıntısı tespit edilmiştir. Bazı ürünlerde on üçe kadar çıkan pestisit saptanabilmiştir.

Tek başına bakıldığında kalıntı limitinin altında kalmakla birlikte toksik kimyasalların bir arada olduğu bir durumda ne tür sağlık riskleri yaratacağının belirsizliğini koruması nedeniyle ürünlerde kalıntı limitlerini aşmasa bile birden fazla sayıda pestisit çıkması ayrı bir tehdit oluşturmaktadır. Bu araştırma aslında malumun ilanı niteliğindedir. Zira kamuoyunda, tükettiğimiz gıdaların sağlığımız üzerinde olumsuz etkileri olduğuna dair uzun zamandır yaygın bir kanı bulunmaktadır. Gıdalarımızın üzerindeki bu zehirlerin çok çeşitli sağlık etkileri vardır. Kanserler başta olmak üzere, hormon sistemimizi ve doğurganlığımızı, kalp-damar, sinir ve bağışıklık sistemlerimizi olumsuz etkilemektedir. Üstelik birçok sayıda kimyasalın birleşik etkisi bu sağlık sorunlarının şiddetini ve çeşitliliğini artırmaktadır."

Bu konuda birçok önlem alınabileceğinin altını çizen Özkaya, temel insan hakları kapsamında bulunan sağlıklı yaşam ve gıdaya ulaşma hakkı çerçevesinde halk sağlığı adına merkezi ve yerel yönetimlerden talep ettikleri düzenlemeleri ise şöyle sıraladı:

-2012 yılında çıkarılan Yeni Hal Yasası ülkemizdeki meyve ve sebze hallerinde kalıntı analizleri yapmaya muktedir laboratuvarlar kurulmasını ve hale giren ürünlerde kalıntı kontrolü yapılmasını şart koşuyordu. Toptancı hallerine kalıntı analiz laboratuvarlarının kurularak, maksimum kalıntı limitlerinin üzerinde kalıntı tespit edilen ürünlerin satışının engellenmesi ve yasal mevzuatta belirtilen cezai hükümlerin uygulanması.

-Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile İl ve İlçe belediyelerinin pestisit kullanmadığını bildiren köylülerin ürünlerinde periyodik analizler yaparak-yaptırarak sıfır kalıntı durumunda belge vermesi, bu üreticilere semt pazarlarında ayrı bir bölüm ayırması, kira almama vb. gibi uygun görülecek destekler verilerek ekolojik üretimin daha köklü bir şekilde desteklenmesi.

-Pestisit analizlerinde laboratuvarların analiz ettiği etken madde sayısı açısından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na ait laboratuvarlar ile özel yetki almış laboratuvarların aynı sayıda etken maddeyi kontrol etmesi ve elde edilen sonuçların kamuya açıklanması sağlanmalıdır.

-Kamu adına yapılan kalıntı analizlerinde görev alan özel laboratuvarların kalıntı analizi işini doğru ve güvenilir bir şekilde yapıp yapmadıkları dikkatle denetlenmelidir. Bu amaçla yapılan denetimlerin sonuçları kamu ile paylaşılmalıdır. Bakanlığın yürüttüğü kalıntı analizleri çalışmalarında bir üründe tespit edilen pestisit sayısının kaç tane olduğu da dikkate alınarak sonuçlar değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Gıda ürünleri içerdiği çoklu pestisit kalıntıları açısından da değerlendirilmeli ve en riskli ürünlerin hangileri olduğu belirlenerek pestisit kullanımını azaltacak önlemler alınmalıdır.

-Pestisitler üretilirken çeşitli yardımcı kimyasal maddeler de kullanılmaktadır. Bu maddelerin kalıntı analizleri yapılmamaktadır. Dolayısıyla sadece pestisitlerin değil pestisitlerin bileşiminde yer alan ve hormonal sistem üzerinde etkisi olduğundan şüphelenilen alkilfenol etoksilatlar gibi yardımcı maddelerin de kalıntı izleme çalışmaları yapılmalıdır. Kalıntı izleme çalışmalarından elde edilen sonuçlar sadece kalıntı limitlerini aşan gıdaların oranı biçiminde değil, daha detaylı örneğin hangi laboratuvarların, hangi pestisit kalıntısına, hangi ürünlerde ve hangi yöntemleri kullanarak çalışma yaptıklarına dair bilgileri içeren sonuçlar kamu ile paylaşılmalıdır.