AYD Başkanı Prof. Dr Altaş: AVM'lerin toplam borcu 13 milyar dolar

Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Altaş, Türkiye’de 150 milyar dolarlık AVM yatırımlarının yüzde 25’inin yabancı yatırımcılara ait olduğunu belirterek uzun zamandır yabancı yatırımcının Türkiye’den çıkmayı düşündüğünü söyledi.

Hüseyin Altaş, “Cumhurbaşkanı’nın hukuk ve ekonomi reformu açıklamasından sonra şimdi ne olacağını bekliyorlar. Hukuki güvenlik şart.”

Cumhuriyet'ten Şehriban Kıraç'ın haberine göre, Alışveriş Merkezleri bugün bireysel mağaza kapanmaların olduğunu, perakende zinciri iflası olmadığını söyleyen Hüseyin Altaş, “Bu ileride olmayacak anlamına gelmiyor.”

Alışveriş Merkezleri salgından en çok etkilenen alanlardan oldu, nasıl geçiriyorsunuz bu dönemi?

Alışveriş Merkezleri yatırımcıları tabiri caizse Türkiye’de Erol Taş muamelesi görüyor. Filmlerin kötü karakteri. Seçimlerde amacımız Erol Taş’tan Hulusi Kentmen’liğe yükselmekti.

Salgın bir açıdan kötü adam olmadığımızı anlatmak için fırsat oldu. Kamu bir şey demeden biz kendi inisiyatifimizle kapanma kararı aldık.

Kapalı kaldığımız 2.5 ayda perakendecilerden kira almadık. İhtiyacı olana indirim yaptık. Perakendeciler bas bas bağırıyordu “ciroya geçin, kira almayın” diye.

İyi de cirosunu artıran market veya teknoloji perakendecilerinden neden kira almayayım. Ama Terzi Ahmet amcadan da hiç kira almam çünkü hiç iş yapamıyor.

Alışveriş Merkezleri yatırımcıları olarak bu dönemde elimizden geleni fazlasıyla yaptık. Hijyeni en üst seviyeye çıkardık. Dört bileşenimiz var.

Birincisi halkımız ve hijyen kurallarını görünce Alışveriş Merkezleri geldi.

İkincisi perakendeciler, canı gönülden çalışarak işçi çıkarmadılar.

Üçüncüsü Alışveriş Merkezleri yatırımcıları. 25 milyar liralık yıllık gelirimizin 9 milyar lirasından vazgeçerek perakendeciye aktardık.

Diğer bileşenimiz bankalar. İlk zamanlarda borçlarda sadece faizle biraz öteleme yaptılar. Kamu tarafı ise kısa çalışma ödeneğiyle biraz katkı verdi. Vergiler ötelendi. Ama Avrupa’ya göre yeterli değil.

Ne bekliyordunuz bu noktada?

Kamudan talebimiz, bankaların borçlarımızı 1 yıl faizsiz ötelemesi. Cevap şunu alıyoruz: “Ya bunlar özel banka, nasıl faizsiz 1 yıl öteleyin”. Ama biz de “Kamu Alışveriş Merkezleri miyiz, özel sektörüz” diyoruz.

Dövizle kiralama yasağı gibi birtakım düzenlemeler yapıldı. Öyleyse bankaya da aynı düzenlemeleri yapın. Bu dönemde elini taşın altına koymayanlar bankalar. Yardımcı olmalarını hem Türkiye Bankalar Birliği ile Hazine ve Maliye Bakanlığı kanalıyla talep ettik.

Alışveriş Merkezleri ne kadarlık bir ekonomi temsil ediyor?

150 milyar dolarlık yatırımı olan, 500 bin doğrudan çalışanı bulunan 13.5 milyon metrekare kiralanabilir, normal dönemde yıllık 25 milyar TL ciro üretebilen büyük bir sanayi kuruluşu gibiyiz.

Ama zenginler kulübüdür vur abalıya gibi kurallarla sürekli regüle ediliyor olmamız da bizi üzüyor. Mesela dövizle kiralama yasağıydı 2 yıl süreli olacaktı ama bitmedi.

Sonra ortak alan giderleri sorunu çıktı, sadece 18 TL-20 TL olsun. Mersin’de bir Alışveriş Merkezleri ile Erzurum’da bir AVM’nin ısıtma soğutması, 5 kapısı olan ile 15 kapısı olanın çok farklı.

13 MİLYAR DOLAR BORÇ

Alışveriş Merkezleri ne kadar borcu var?

Toplam borç 13 milyar dolar. Türkiye’de döviz oynamaları sebebiyle ödemekte zorlanıyoruz. Çünkü gelirimiz artık döviz değil. Ya bizi kira kurunda çevirdiğiniz gibi borcumuzu da o kurdan çevirin TL olarak devam edelim veya 1 yıllık faizsiz öteleme verin.

Bu talep yerine gelmezse ne olur?

Alışveriş Merkezleri yatırımcıları tek yatırımı AVM’ler değil. Sanayiciler var, perakendeciler var. Buradan çıkaramaz ama başka malını satarak buradaki borcunu kapatır.

İlk başlarda borç sebebiyle bankalara 120 Alışveriş Merkezleri geçeceği söylendi. 30’a yakın olur demiştim. Bir kısmı bankalarla oturup sorunu çözebilir, bir kısmı başka yerden para bulup çözer.

Salgın sonrasına 5-6 Alışveriş Merkezleri sorunlu çıkar. Yabancı yatırımcı şöyle bakıyor; ben 10 lira koydum 5’ini cebimden koydum 5’ini de kredi çektim, bu 5’i de Alışveriş Merkezleri kazansın ödesin, ödemiyorsa batsın gözüyle bakıyor.

Bu mantıkla bakılan Alışveriş Merkezleri sorun çıkabilir.

DÖNÜŞMEYEN KAPANABİLİR

Sorunlu Alışveriş Merkezlerin çoğu yabancı sermayeli ve büyük AVM’ler değil mi, bunlar batacak mı?

Batacak demeyelim. Geçecekse bankaların eline büyük Alışveriş Merkezleri geçecek. Yabancı bankaya bırakır gider. O Alışveriş Merkezleri batıp da depoya dönecek değil.

Ama bir dönüşüm de olacak

Bizim amacımız da Alışveriş Merkezleri yaşam merkezine dönüştürmekti. Salgın bu dengeyi altüst etti. Mesela her Alışveriş Merkezleri bir kütüphane olmalı, sinema salonlarını okulların seminer salonlarına döndürmeliyiz.

Spor alanlarının güzellik merkezlerinin olduğu bir alan olmalı. Bunları yapan Alışveriş Merkezleri yaşayacak, yapamayanlar dönemin getirdiği zorluklar sebebiyle kapanmak durumunda kalabilir.

Yabancı yatırım oranı ne kadar?

Yatırım miktarı olarak bakarsak yüksek. Sayı olarak az. Mesela yabancıların yaptığı Marmara Forum, Anadolu’da 30 Alışveriş Merkezleri’ne bedel. Yatırım miktarının yüzde 25’i yabancılarda.

Alışveriş Merkezleri bankalara ne zaman geçer?

Salgının bitişine bağlı. Şu anda herkes dişini sıkıp salgın sonrasını bekliyor. Salgından sonraki 5-6 ayda bunlar görülmeye başlar.

Yabancı yatırımcı uzun zamandır Türkiye’den çıkmayı düşünüyor, neden?

Yabancı yatırımcı gitmeyi düşünüyordu. Cumhurbaşkanı’nın hukuk ve ekonomi reformu açıklamasından sonra şimdi ne olacağını bekliyorlar.

Oradaki duruma göre karar vereceklerini düşünüyorum. Ekonomik ve hukuki güvenlik açısından gitmeyi düşündüler. Reformlar yapılırsa kalırlar. Yeni yatırımları da olabilir. Hukuki güvenlik şart, ekmek, nefes gibi hukuki güvenlik.

Bir yatırım iştahı var mı?

Türkiye Alışveriş Merkezleri yatırımları anlamında doydu. Her şey gül gülistan olsa bile artık Alışveriş Merkezleri yatırımları eskisi gibi olmayacak. ArtıkAlışveriş Merkezlerin olduğu yere AVM izni vermenin mantığı yok. Yazık oluyor.

Bazı Alışveriş Merkezleri mağaza kapanmaları da var, boş mağaza oranı belli mi?

Bireysel kapatanlar var. Perakende zincir iflası yok. Ama bu ileride olmayacak anlamına gelmiyor.

SATIŞ İSTANBUL’DA FİŞ ERZURUM’DAN

Perakendecilerin cezasız Alışveriş Merkezleri çıkalım talebi var, nasıl bakıyorsunuz?

Anne-baba ne verse çocuk mutlu olmaz. 9 milyar TL’lik yardım yapmışız. 40 liralık ortak alan gideri 30 liraya düşmüş, vay efendim bu dönemde niye 20 liraya düşmedi diyor.

Bu dönemde kolonyadan HES koduna birçok giderimiz oldu. Bunları gelsin denetlesinler, fazla ortak alan gideri alıyorsak suçlamayın.

Bir iki Alışveriş Merkezleri yapmıştır. Ama bunu bayraklaştırarak tüm sektörü kötülemek ticari ahlaka sığmaz. Ciro bazlı kira diyorsunuz ya İstanbul’da ciroda çalıştığı bir dükkânın pos cihazı Erzurum’dan sabit kira ödediği bir dükkândan çıkıyor.

Yani siz İstanbul’da herhangi bir Alışveriş Merkezine giriyorsunuz fatura Erzurum’daki mağazadan kesiliyor.

Bu yapılabilir mi?

Mantıklı da değil ahlaki de. Ama yapıyorlar. Yakaladıklarımıza ciro kirasını doğru bildirmediği gerekçesiyle ceza kesiyoruz. Ama her gün her fişin başında duramayız ki. Demokratik ve ve gelişmiş ülkelerde sözleşme serbestisi asıl unsurdur. Hiçbir kiracı kafasına göre giriş çıkış yapamaz.

AVM’LER E-TİCARETE BAŞLIYOR

Sektörün önündeki riskler ne olur?

En önemli riskimiz kredileri çeviremeyenlerin zora girmesi olur. İkinci büyük riskimiz salgın bittiğinde e-ticaret bizim için yıkıcı etkilere neden olabilir. Ciromuzu önemli miktarda azaltan e-ticaret.

Şimdi biz de özel bir bankayla lokal sanal AVM çalışması yapıyoruz. Bu olursa e-ticaret yapılacak. Mesela uygulamaya gireceksiniz ve yakınınızdaki Alışveriş Merkezlerine siparişte bulunacaksınız, anında siparişiniz gelecek.

Perakende ticaretinde yeni bir yasa gündemde, Alışveriş Merkezlerindeki marketler saat 11.00’de açılacak deniyor, ne diyeceksiniz?

Mevcut Alışveriş Merkezlerindeki marketler bundan muaf tutulsun dedik. Çünkü buna göre yatırım yapmışız yatırım getirmişiz.

Kaynak: Cumhuriyet