Faturayı vatandaş ödeyecek

İran ve Rusya'dan fahiş fiyattan alınan doğalgazın BOTAŞ'a maliyeti ağır oldu. BOTAŞ'ın 2014 Yılı Faaliyet Raporu'na göre kamu şirketi geçen yıl 1,7 milyar TL dönem sonu faaliyet zararı yaptı. Ana faaliyet konusu doğalgaz ticareti ve petrol taşımacılığı olan şirketin geçen yılki satış hasılatı 37 milyar 474 milyon TL, satışların maliyeti ise 39 milyar 145 milyon TL oldu.

Şirketin dönem sonu faaliyet zararı ise 1 milyar 766 milyon TL olarak gerçekleşti. Bu çok büyük bir rakam. Ancak kamu şirketi, faaliyet dışı gelirlerin eklenmesiyle 2014 yılını 587 milyon TL net zararla kapattı. Kamu şirketi, ithalatçı ülkelerden indirim alamadığı için yüksek fiyatla gaz ithal edip abonelere zararına satıyor.

Oysa yapılması gereken iş doğalgazı pahalı alıp-zararına satma yerine, ucuz alıp satmak olmalı. Bunun yolları zorlanmalı. Aksi durumda aboneler için 'ucuz doğalgaz' tüketiliyor (Elektrik için de aynı durum söz konusu) gözükse de sonuçta ortaya çıkan zarar dolayısıyla zarar vatandaşın cebinden çıkıyor (Vergi, kredi, sermaye artırımı-Hazine). Öte yandan Milli Petrol Şirketi TPAO'nun da geçen yılki kârı, önceki yıla göre 611 milyon TL azaldı. TPAO ve BOTAŞ'ın yanında diğer kamu şirketlerinin de eklenmesiyle Enerji KİT'lerinin 2014 yılı zararları 5 milyar TL gibi çok yüksek bir rakama ulaşıyor.

Yanlış enerji politikaları ve seçim ekonomisi uygulanması geçen yıl Enerji KİT'lerinin (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) mali yapılarını bozdu. Başta Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) olmak üzere, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) ve Türkiye Taş Kömürü Kurumu (TTK) gibi şirketler 2014 yılı için rekor zarar açıkladı. EÜAŞ 2,5 milyar TL zararla ilk sırada yer alırken aynı dönem için BOTAŞ 587 milyon TL, TTK 580 milyon TL; TEMSAN 23 milyon TL, TKİ ise 43 milyon TL zarar açıkladı. 2013 yılında 458 milyon TL kârla kapatan Türkiye Elektrik Ticaret AŞ'nin (TETAŞ) kârı geçen yıl 25 milyon liraya; Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın da (TPAO) aynı dönem için kârı 1,3 milyar liradan 714 milyon liraya geriledi.

Kamu şirketi BOTAŞ, geçen yıla 1,1 milyar kâr hedefi koyarak (2014 Yılı İş Programı) başlamıştı. Ancak yıl, rekor zararla kapatıldı. Şirketin 2014 Faaliyet Raporu'nda da mali yapı net bir şekilde özetleniyor: Kuruluşumuzda dönem içinde toplam 37,474 milyon TL satış hasılatı gerçekleşmiştir. Hasılatlar karşılığındaki satışların maliyeti 39,145 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşumuzun dönem sonu faaliyet zararı 1.766 milyon TL'dir. BOTAŞ'ın ana faaliyet konusu doğalgaz satışları oluşturuyor. Bunun yanında doğalgaz-petrol taşımacılığı ve liman hizmetleri de BOTAŞ'ın diğer faaliyet konuları arasında yer alıyor. Şirket geçen yıl Rusya'dan 17,1 milyar, İran'dan 8,9 milyar, Cezayir'den 4,2 milyar, Nijerya'dan 1,4 milyar ve spot piyasadan da 1,6 milyar metreküp doğalgaz ithalatı yaptı.

Uzun yıllar aynı doğalgaz kaynaklarına bağlı kalan ve AB ülkeleri gibi kaynak çeşitliliğini sağlayamayan kamu şirketi, fiyat esnekliği avantajını elde edemedi. Bu nedenle de Gazprom'un ortalama 345 dolara sattığı bin metreküp gaz için 425 dolar ödemek zorunda kaldı. Benzer durum İran için de söz konusu. İran'a aynı miktar gaz için ödenen para 487 dolar gibi çok yüksek bir rakam. BOTAŞ'ın bu çıkmazdan kurtulması için çok hızlı bir şekilde gaz arz kaynaklarını artırarak fiyat müzakere avantajını elde etmesi gerekiyor. Bu hem ülke, hem aboneler hem de şirketin sağlıklı bir mali yapıya kavuşması için büyük önem arz ediyor.