İstanbul'un sağlam zeminleri: İlçe ilçe risk haritası

Olası büyük Marmara depremine ilişkin en çok merak edilen konuların başında ‘zemin-bina’ ilişkisi geliyor. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nden Jeoloji Yüksek Mühendisi Can Akın, olası büyük Marmara depreminin İstanbul’daki zemin ve bina hareketlerine etkisini gösteren önemli bir çalışmaya imza attı. İstanbul’un riskli ve sağlam zeminli bölgelerinin detaylı haritalandığı çalışma kapsamında, deprem büyütmesi olarak tanımlanan zemin hareketlerinin yüzeye yansıması da araştırıldı.

"Yüzey büyütmesi" nedir?

Çalışmaya ilişkin Milliyet’e bilgi veren Akın şunları söyledi: “Depremin şiddeti dediğimiz, ortaya çıkan sarsıntının, titreşimin gücü. Yüzey büyütmesi olan binalar daha uzun titreşip, sallanırken; yüzey büyütmesi olmayan veya en az olan sağlam zemindeki yapılar da ise sallanma daha kısa sürer. İstanbul’da gözden kaçan bazı gerçekler var. Örneğin bizim Trakya Formasyonu olarak tanımladığımız alan Beşiktaş’tan, Arnavutköy ilçesine doğru uzanan bir bölgeyi kapsıyor. Yani Avrupa Yakası’nın en yoğun nüfusa sahip, orta kısmı. Bu bölge zemini geneli itibarıyla kaya olsa da kabuk zonu dediğimiz yüzeyin hemen altındaki katman 4-8 metre arasında kil tabakasına sahip. Bu nedenle bina temelleri, yüzeyden 10 metre aşağı inilerek yapılmalı. Depremde en güvenli yer olarak bilinen Sarıyer’in bir kısmı volkanik birimlerden oluştuğundan killi zonlar söz konusu ve Büyükdere gibi alüvyon vadiler de yer alıyor. Bu bölgede kil, çakıl, kum özelliklere sahip zeminler söz konusu. Beykoz’da, olası deprem merkezine uzak yerleşim yerlerinden ancak alüvyon tabakalar mevcut. Yumuşak zemin yapısı, yamaçlarda kayma ve yıkımlara neden olabilir.”

Alüvyon vadiler

Alüvyon kaplı vadilerdeki riske de dikkat çeken Akın, şöyle devam etti: “İstanbul’daki tüm vadiler genç ve güncel alüvyonlarla kaplıdır. Kent genelindeki vadiler ya doğrudan, ya birleşerek, ya da birbirleriyle bağlanarak, İstanbul Boğazı veya Marmara Denizi’ne bağlanır. Derin oyuklu dediğimiz vadilerin iç kısımlarına kadar, 9 bin yıl öncesine kadar deniz suyu tarafından çamur biriktirildi. Bu nedenle bu vadi alüvyonlarında yumuşak kil dediğimiz katman egemendir. Aralarında Ayamama, Cendere, Ayazmadere, Kurbağalıdere, Kuşdili, Haliç, Göksu, Küçüksu, ve her iki Çekmece Gölleri’nin kıyı kesimleri taşıma gücü çok düşük, yapı yükleri altında yüksek oturmalar sergileyen, deprem yükleri altında yumuşama eğiliminde olan zemin yapısına sahiptir ve Bu saydığım bölgelerde yaklaşık 150 bin yapı stoğu bulunuyor. Büyük depremde en riskli yerler alüvyon vadiler. Bu kuşaklarda yapılaşma olmaması gerekirdi. Mevcut yapıların biran önce envanter çalışması yapılarak, sorunlu olanların derin kazıklı temel, ya da zemin iyileştirme önlemlerinin uygulanması gerekir.”