Milyarlarca insan aşı olamayacak

Dünya nüfusunun yüzde 14’ünü oluşturan gelişmiş ülkeler, geliştirilen aşıların yüzde 53’ünü istiflemiş durumda. Halkların Aşı İttifakı’na göre zenginlerin aşı istifçiliği nedeniyle düşük gelirli 70 ülkede nüfusun sadece yüzde 10’u aşı yaptırabilecek ve milyarlarca insan yıllarca aşı olamayacak.

Yeni tip koronavirüs salgını ölümcül etkisini sürdürürken, virüsün neden olduğu Kovid-19’a karşı yürütülen çalışmalar sonucu birçok şirket aşı geliştirdi. Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca-Oxford, Sinovac ve Rusya, Kovid-19’a karşı aşı geliştiren şirket ve ülkeler arasında.

ABD, Avrupa Birliği ülkeleri, İngiltere, Kanada’nın da aralarında bulunduğu zengin ülkeler, potansiyel aşıları onaylanmadan istiflemeye başladı. Uluslararası Af Örgütü, Oxfam ve Adalet Şimdi örgütlerinin de içinde olduğu “Halkların Aşı İttifakı” adlı oluşum, varlıklı ülkelerin Kovid-19 aşısını stoklamaya başladığını ve bu yüzden en yoksul ülkelerin aşılamada güvenli bir düzeye ulaşamayacağını söylüyor.

10’da 1’i aşılanacak

Aşı İttifakı’na göre 70’e yakın düşük gelirli ülkede bu yüzden nüfusun ancak onda 1’i aşılanabilecek. Bu öngörü, önde gelen ucuz aşı projelerinden Oxford-AstraZeneca’nın ürettiği aşıların yüzde 64’ünü gelişmekte olan ülkelere vereceği sözünü de içeriyor. Aşının dünyanın farklı yerlerine adaletli bir şekilde dağıtılması için bazı önlemler alındı.

COVAX adıyla bilinen aşı adaleti örgütlenmesinin 700 milyon doz aşının başvuran en düşük gelirli 92 ülkeye dağıtılmasını güvence altına almayı başardığı belirtiliyor. COVAX, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Küresel Aşı ve Bağışıklama İttifakı (GAVI) ve Salgın Hastalıklara Hazırlık İçin Yenilik Koalisyonu (CEPI) öncülüğünde aşıya adil ve eşit küresel erişimin sağlanması amacıyla oluşturulmuştu. 

5’er kez aşılar

Herkesin aşılara eşit ve düşük maliyetle erişebilmesi için çalışan Halkın Aşı İttifakı analizine göre, şu ana dek sipariş ettikleri aşıların hepsinin kullanımı onaylanırsa zengin ülkeler bütün nüfuslarını 3’er kez aşılayacak kadar doza sahip olacak. Kanada’nın her bir Kanadalıyı 5’er kez aşılayacak kadar doz sipariş ettiği belirtiliyor. Nature.com verileri ise Kanada’nın toplam siparişlerinin nüfusun ihtiyacının 8 katı olduğunu gösteriyor. Halkın Aşı İttifakı, yoksul ülkelerde yaşayan insanların da aşıya erişebilmesi için ilaç şirketlerinin teknolojilerini paylaşma çağrısında bulundu. Çağrıda, bu adımın DSÖ’nün Kovid-19 teknolojisi havuzunun şemsiyesi altında yapılabileceği belirtildi. AstraZeneca, Pfizer ve Moderna’nın 2021 sonuna kadar 2.6 ile 3.3 milyar kişiye, Rusya’daki Gamaleya’nın ise 500 milyon kişiye yetecek kadar aşı üretebileceği belirtiliyor.

‘Yıllarca ulaşamayacak’

Dünya nüfusunun yalnızca yüzde 14’ünü barındıran zengin ülkeleri şu anda en gelecek vadeden aşıların yüzde 53’ünü sipariş etti. Oxfam’ın sağlık politikaları direktörü Anna Marriott, “Kimsenin yaşadığı ülke veya cebindeki paranın miktarı yüzünden hayat kurtaracak bir aşıya erişimi engellenmemeli. Fakat bir şeyler dramatik biçimde değişmezse, dünya çapında milyarlarca insan Kovid-19’a karşı güvenli ve etkili bir aşıya yıllarca ulaşamayacak” dedi.

Oxford Üniversitesi’nin iş birliğiyle Kovid-19 aşısı geliştiren ilaç şirketi AstraZeneca, aşıyı gelişmekte olan ülkelere kâr amacı gütmeden ulaştırmayı vaadetti. Diğerlerine göre daha ucuz olan bu aşının, aynı zamanda normal buzdolabında saklanabildiği için dünya çapında dağıtımı da daha kolay. Ancak Aşı İttifakı tek bir şirketin bütün dünyanın ihtiyacını karşılamasının mümkün olmadığına dikkat çekiyor.

Aşı adayları

İngiltere Pfizer-BioNTech aşısına onay vererek bu hafta aşılama kampanyasını başlattı. Bu aşının kısa süre içinde ABD ve Avrupa Birliği’nden de onay alması bekleniyor. Bu da üretiminin hızı, fiyatı ve saklanmasının daha zor olduğu da düşünüldüğünde bu aşının daha düşük gelirli ülkelere dağıtımının epey bir süre alabileceği anlamına geliyor. Diğer iki aşı Moderna ve Oxford-AstraZeneca da şu anda bir dizi ülkede onay bekliyor. Rusya’da üretilen Sputnik V de insanlar üzerindeki denemelerde olumlu sonuçlara ulaşıldığını açıkladı. Bunun dışında denemelerinin ileri aşamalarına geçmiş ve gelecek vadeden dört başka aşı adayı daha var. Bunlardan biri de Türkiye’de de denemeleri yapılan Çin şirketi Sinovac’ın CoronaVac aşısı.