Nüfus cüzdanlarında 'bekâr' düzenlemesi

Uygulamayı değerlendiren Selçuk Üniversitesi Türk Dili Okutmanı Şakir Tuncay Uyaroğlu, 32 yıldır Türkçe’nin doğru kullanımı konusunda çalışmalar yürüttüğünü anlattı.

ŞAPKALI Â DEĞİŞİKLİĞİ

Araştırmaları sırasında, nüfus cüzdanlarına “şapkasız a” ile yazılan “bekar” kelimesinin anlamı üzerinde de durduğunu belirten Uyaroğlu, şöyle devam etti:

“Bu kelime maalesef telaffuzuna ve anlamına uygun şekilde yazılmıyordu. Bekâr kelimesinin manası ‘evlenmemiş kimse’. Bekar ise bir müzik terimi. Kelime anlamı itibarıyla ‘müzikte daha önceden diyezli veya bemollü olarak yazılan bir notanın daha sonra eski durumuna getirildiğini gösteren nota işareti’ne müzik dilinde ‘bekar’ deniliyor.”

Bekar ile bekârın en ufak bir organik bağı olmadığını vurgulayan Uyaroğlu, şöyle devam etti:

“Haziran ayından itibaren nüfus cüzdanlarına ‘bekâr’ yazılmaya başlandı. Bu tarihten sonra dünyaya gelen tüm çocukların nüfus cüzdanlarına artık bekâr yazılıyor, ayrıca nüfus cüzdanını yenileyenlere de ‘bekâr’ yazan kimlikler veriliyor. Ayrıca şapka eksikliği nedeniyle telaffuz ve anlamından farklı şekilde yazılan isimler de aslına uygun şekilde yazılıyor. Örneğin Kamil değil Kâmil, Kamuran değil Kâmuran, Nazım yerine Nâzım yazılıyor.”

“İdeolojik tartışmaların konusu oldu”

Uyaroğlu, Türkçe’de “düzeltme” veya “inceltme” işareti olarak da nitelendirilen “şapka” işaretinin, yıllarca ideolojik tartışma konusu haline getirildiğine dikkati çekerek, “Şapka işaretinin bir sağ-sol hezeyanı olmaması gerekir. Dil hepimizin dili” dedi.

Bu işin siyasi yönü olmadığını dile getiren Uyaroğlu, şunları kaydetti: “Mesela ‘Nazım’ ile ‘Nâzım’ iki farklı kelime. İkisinin arasında dağlar kadar fark var. Nazım, manzum, manzume, şiir, bunların hepsi aynıdır. Yani ‘nesir’ kavramının tersidir, şiir kalıbında ürünler anlamındadır. ‘Nâzım’ ise ‘edebi çalışmalarında şiiri tercih eden sanatçı’ demektir. Şair, ‘halk ozanı’ demektir. Diğer anlamı ise ‘düzene koyan, düzenleyen’dir. Ortak paydada buluşmak lazım. Nokta, virgül ne kadar önemli ise Türkçe imlasında şapka da o kadar önemlidir.”

TDK UYARMIŞTI

Türk Dil Kurumu (TDK), 2013 yılında, nüfus cüzdanlarındaki bilgilerin yazılımında düzeltme işareti kullanımının bazı nüfus memurları tarafından yasak olduğu gerekçesiyle reddedilmesi üzerine, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden Yazım Kılavuzu’nun dikkate alınmasını istemişti.

TDK Yazım Kılavuzu’na göre, Türk halkının yaygın kullandığı ve düzeltme işareti olması gereken isimler arasında “Kâmil”, “Halûk”, “Kâzım”, “Lâle”, “Nalân”, “Âşık”, “Âlim”, “Nigâr”, “Elâzığ” ve “İslâhiye” gibi birçok kelimenin yer aldığına işaret edilmişti.

Bunun üzerine harekete geçen Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün, il ve ilçe nüfus müdürlüklerini, düzeltme işaretlerinin kullanımıyla ilgili yazı göndererek uyardığı belirtilmişti.